Στον Ψηλορείτη απάνω, στα 2.456 μέτρα υψόμετρο, πήγαν οι κρητικοί κι έχτισαν ένα μιτάτο. Ξωκλήσι δηλαδή, αλλά το ‘χτισαν σα το μιτάτο για ν’ αντέχει το κρύο, τα χιόνια και τους ανέμους που χτυπούν την κορφή.
Όπως αντέχουν τα μιτάτα των βοσκών από τις πρώτες εποχές.
Μα λέω πως δε θα ταίριαζε άλλο καλλιά, παρά τούτο το θολωτό πέτρινο κτίσμα.
Το μιτάτο είναι το ορόσημο του ποιμενικού βίου στην κεντρική Κρήτη και κάθε ορόσημο συνοψίζει το συμβολικό κεφάλαιο μιας ιδεολογίας ή μιας κοινωνικής δομής.
Συνοψίζει μια ταυτότητα και ένα σύστημα αξιών.
Τα βουνά της Κρήτης θρέφουν αθρώπους που νταγιαντούν τα πάθη και μάχουνται τσ’ ανέμους.
Και τούτο το ξωκλήσι, στην υψηλότερη κορφή, θα πεις πως είναι για κάθε άνθρωπο που κουβαλεί τον δικό του σταυρό και παλεύει να μάχεται τίμια τσ’ ανέμους.
Κάθε λογιώ ανέμους.
Τούτο το ξωκλήσι, στην υψηλότερη κορφή, είναι αφιερωμένο στον Τίμιο Σταυρό.
Δυο λέξεις που βαραίνουν χώρια η καθεμιά την ταυτότητα του κρητικού.
Στα καλά που κάμει, να γνέφουν παινέδια για το νησί.
Στα κακά που κάμει ένας, να καταριούνται όλη τη ράτσα.
Σαν τάμα το ‘χουν οι κρητικοί ν’ ανέβουν έστω μια φορά στη ζωή τους σ’ εκείνο το μιτάτο.
Κάποιοι παλιοί κι αξυπόλητα.
Και μόλις φτάξουν, χτυπούν την καμπάνα τσ’ εκκλησάς.
Πρέπει να τη χτυπήσεις ‘κείνη την καμπάνα.
Πως κατάφερες κι ανέβηκες.
Πως πάντα μπορείς.
Ν’ ανεβαίνεις τις κορφές, να μάχεσαι τσ’ ανέμους.
Κι έπειτα να σταθείς να ιδείς.
Το βόρειο κρητικό πέλαγο στη μία μπάντα, το νότιο κρητικό από την άλλη. Να θωρείς αλάργο και να θυμάσαι πως όπου θέλεις στον κόσμο, μπορείς να φτάσεις.
Αρκεί να μάχεσαι τίμια τσ’ ανέμους.
Φέτος αξιώθηκα κι εγώ ν’ ανέβω στον Ψηλορείτη.
Ένα αυγουστιάτικο πρωινό, δύσκολη ανάβαση με ομίχλη, κρύο και ψιλόβροχο.
Κατεβήκαμε όμως με ήλιο και ζεστή καρδιά.
Λένε πως από τούτη την κορφή, τα μεσάνυχτα της γιορτής του Σταυρού, ένας φωτεινός σταυρός φεύγει και πηγαίνει σε κάποιαν άλλη κορφή απού ‘χει επίσης ναό του.
Σαν ανεβείς στον Τίμιο Σταυρό και χτυπήσεις την καμπάνα, να θυμάσαι.
Να μάχεσαι τίμια τσ’ ανέμους.
Κάθε λογιώ ανέμους.
* Δημοσίευση στη σελίδα (facebook) Αφτάρμιστά μας – Εκπομπή Λαογραφίας
#ΑφτάρμιστάΜας με τη Μαρία-Στέλλα Ζεάκη